SÜLEYMAN RUHİ


Bayburt'un Manevi Önderler

Süleyman Ruhi

Bayburt’un Gökçedere Kasabası’nda 1880-1951. doğmuştur. Süleyman Ruhi, Küçük İbrahim Oğulları ailesinden olup, asıl adı Süleyman Hafız’dir. Onun içindir ki Hafız Süleyman olarak tanınmaktadır. Süleyman Ruhi Akkoyunlular’ın vakıf olan camii, medrese, külliyelerde yetişmiştir. Bu medreselerde çok büyük din alimleri de yetişmiştir. Hocası: Of’lu Hacı Feraset Efendi’dir. 

Nakşibendi tarikatına mensup olduktan sonra, Vehbi Hayyat Hazretlerini rüyasında görmüş, manzume yazmaya başlamıştır.Bütün manzumelerinde mahlas olarak Ruhi’yi kullanan Süleyman Ruhi, yaşamının 

son dönemlerinde ise yazdığı tüm manzumelerini imha etti. 

Bugüne kalabilen az sayıdaki eseri ise o dönemde yaşayan insanların 

kulaktan kulağa aktarmaları, aldıkları notlar ve oğlu tarafından

akılda tutulanlardan oluşmaktadır. Çok sayıdaki manzume, koşma, nefes gibi deyişlerinden bir kısmı günümüze kadar gelebilmiştir.

BEĞENMEZ

Koltukçu kalmadı hep oldu tüccâr

Sığır görmeyenler oldular meccâr

Katık bulamayıp sırf yerken pancar

Caba mal bulanlar yemek beğenmez

Koltukçular halka verir talanı

Arkasına vursan zerdûş palanı

Biri beşe satar söyler yalanı

Salamura nedir semek beğenmez

Bu hâli arzedem 

Bu bir istirhamdır ey âli Süphân

Kulunun kalbini görürsün pünhân

Emrinde dönüyor âlem-i devrân

Âlemi murâda erdiren sensin

Bu hâli arzedem Ahmet Muhtâr'a

Ednânın derdine kıla bir çâre

Beni meftûn kılan bir gülizâre

Ağlayan âdemi güldüren sensin

Kula yüz yirmi bin nebîden himmet

Evliyâ âşıka ediyor minnet

Âşık ma'şûkundan vazgeçmez elbet

Rûhî'yi menzile erdiren sensin

Rûhî der ağalar

Rûhî der ağalar bu söz duyulur

Ağızdan ağza elbet yayılır

Bazen kimi himâr köhlan sayılır

Hasır bulamayan yatak beğenmez

Âdemi turâbtan eyledi mevcût

İndi feriştahlar kıldılar sücûd

Bir zerreden yaratıldı bu mevcût

Gelen gelir bunda giden görünmez

Mümin'e verecek cennetle hûri

Rızâ-i haktır ki eyle sürûri

Kalbi tenvir eden ibâdet nûri

Eseri görünür imân görünmez

Hâkim-i mutlaktır Rezzâk-ı Âlem

Oku habibine selât ü selâm

Halk oldu kâinat çalındır kalem

Rûhî der yaratan Süphân görünmez

Çaya ve şekere düşkün bir şâirdir.

İkinci Cihân Harbi yıllarında sıkıntı yaşanınca 

şâir buna dayanamaz ve şu şiirini söyler:

ÇAY

Bardak demlik bundan sonra dinlensin

Çay şeker yok gönül nasıl eğlensin

Tiryâkîyim bu destânım söylensin

Yahşi günlerimiz yamâne düştü

Yüz otuz kuruşa bir kilo şeker

Çaya meftûn olan gör ki ne çeker

Çitçiler bu sene dağı çok eker

Fâkir olan müşkil zemâne düştü

Şâir Rûhî çokça içerken çayı

Ansızın kırıldı tezgâhın yayı

Çayla şeker oldu pek kabadayı

Her günümüz tipi borâna düştü

***

KEREM KIL EY SABA

Kerem kil ey saba yazayim name
Gönlüm firakindan gölendi game
Yar elinden içtim bir dolu came
Serimi sevdaya salana götür.

De ki: Mecnun olmus Leyla'sin arar
Kesilmis takati kalmamis karar
Sevda yaresin tabip mi sarar?
Derdimin dermani olana götür.

Ezel-i ervah da kalemin çalmis
Süleyman Ruhi'yi bu aska salmis
Yok iken dünyada imlaya gelmis
Bu sözümden hisse alana götür.

*** 

SEVDİĞİM
Yoktan bu aleme geldi nisane
Çareler kilandir derde düsene
Agladim yetistim ol ali sane
Derdime bir çare aman sevdigim.

Enbiya, evliya feyzinden alir
Cem olur halayik dermana gelir
Bu cihan nur'undan münevver olur
Sefaat kilmaktir sanin sevdigim.

Agla asik agla dermanin ara
Sen nasil bülbülsün gonca gülzara
Var mi armaganin münasip yare
Bag-i cennet gonca gülün sevdigim.

Sana meftun olan asik mi yatar?
Ötünce bülbüller derde dert katar
Lokman'sin aleme dermanin yeter
Aydindir hiç solmaz gülün sevdigim.

Bag-i gülseninde bülbüller öeter
Vasfi mümkün degil gel asik yeter
Cevahir yükünü çeker mi kantar
Lamekan sehrinde malin sevdigim.

Ani seven asik her zaman aglar
Akar gözyaslari irmagi çaglar
Ol sahin dermani dertleri saglar
Can içinde bize canan sevdigim.

Seher erdi misk-ü anber saçilir
Terinden yanakta güller açilir
Havz-u Kevserinden bade içilir.
Umarim lütfundan derman sevdigim.

Miracina kabul buyurdu Mevla,
Kemali sifatla methetti ala
Isbatina delil sure-i Esra
Mescid-i Aksa'da Imam sevdigim.

Kainat halk oldu anin nurundan
Cem-i mahser Israfil'in sur'undan
Halayik kalkinca anda yerinden
Çeker sancagini hemen sevdigim.

Agla RUHI agla gözlerin dolsun
Ahmet-i Muhtar'a halin arzolsun
Dertli biçareye çareler kilsin
Sefaat fermanin alan sevdigim

***

 Görünmez

Âdemi turâbtan eyledi mevcût
İndi feriştalar kıldılar sücûd
Bir zerreden yaratıldı bu mevcût
Gelen gelir bunda giden görünmez

Mümin'e verecek cennetle hûri
Rızâ-i haktır ki eyle sürûri
Kalbi tenvir eden ibâdet nûri
Eseri görünür imân görünmez

Hâkim-i mutlaktır Rezzâk-ı Âlem
Oku habibine selât ü selâm
Halk oldu kâinat çalındır kalem
Rûhî der yaratan Süphân görünmez

*** 

Aşağıdaki şiiriyle doğduğu yer olan

Bayburt'un Pulur köyünü betimlemiştir.

Pulur'un 

Doğusu ovadır gayeten süslü
Batı cihetinin harmandır aslı
Kuzeyin sorarsan bir dağa yaslı
Güneyinden akar çayı Pulur'un

Akkoyun Bey'inin budur durağı
Herdem yanmaktadır sönmez çırağı
Eseri câmidir yeşil burağı
Tarihte bilinir payı Pulur'un

Mektebi konmuştur köy arasında
Çocuklar dizilir sıra hasında
Öğretmen bayları ders esnâsında
Müdâvim terakkî ayı Pulur'un

Her mahâlden çıkra malı davarı
Arpadan buğdaydan çok olur kârı
Bunun yiğitleri hep aslân-vârî
Kazada bulunmaz tayı Pulur'un

Yemiş ağaç ile çam fidânları
Türlü çiçek açar yayla otağı
Müzeyyen sahrası gülistân bağı
İçene şifâdır suyu Pulur'un

Hâkirin doğduğu sevgili yurttur
Taş ile toprağı sanki zümrüttür
Hakikat râhında sözleri merttir
Şâirân gülüdür Rûhî Pulur'un

***

Şâir ölen hanımı üzerine aşağıdaki şiiri söylemiştir:

Gülizâre yetiştim 

Akkoyun neslinden bir melek simâ
Nûr ile münevver kurulmuş binâ
İşveli sultanım yeşil baş suna
Çok şükür Mevlâ'ya yâre yetiştim

Kalbime cilâdır o siyah mûyu
Dengime muvafık almakta suyu
Derecesi âli pek güzel huyu
Bu ne nimet bir şikâre yetiştim

Kadir Mevlâ'm ânı övmüş yaratmış
Nevreste nev-civân nûrlara batmış
Rûhî der feryâdım cihânı tutmuş
Baykuş iken gülizâre yetiştim

*** 

Aşağıdaki şiiri şâir ikinci eşi Ruhigül hanım için söylemiştir:

Ayrılık âteşi  

Hey ahbaplar ağlasam da âr değil

Gül ü gonca idi bunda hâr değil

Unutamam i'tibarsız yâr değil

Öyle bir garibin derdi cândadır

Kavimden kardeşten gitti hasiret

Hükmen şehît derler o da hakikat

Nazik tenden cân gidince nihâyet

Ölüm nişânesi bilmem kandedir

Süleyman Rûhî de muhtasar söyler

Garip olanlara Mavlâ'm rahmeyler

Çekülüp ketumdan dünyâ dar eyler

Ayrılık âteşi her dem bendedir

*** 

1939 kışında Erzincân'da meydâna gelen deprem, 
şâirimizi bağrından yaralar ve şu ağıtı söyler:

Erzincan Depremi -1

Allah'ın hışmından Erzincân yandı

Halka korku düştü herkes uyandı

Evler harâp oldu ışıklar söndü

Ânda zî-rûh ola insân ağladı

Kişinin çektiği kendi cezâsı

Haşredek Erzincân çeker bu yası

Tevbe kılak Hakk'a olmayak asi

Himmet penahımız sultan ağladı

Felâketzedeler zemîni titrer

Sabi sübyân düşmüş toprakta inler

Yüreler çâk olmuş kulaklar sinler

Bay ü gedâ hem âsûmân ağladı

Câmii mescîdi bellisiz oldu

Lâlesi açmadan goncası soldu

Nevreste nev-civân gençler ne oldu

Şîrîn şehri yurdu virân ağladı

Rûhî ile bezendi âlem-i berzak

Ne hikmetin vardın ey gani Rezzâk

Ankara Erzurûm çok döktür erzak

Reis-i cumhûru cihân ağladı

Bağlar harâp oldu bülbüller ötmez

Ağaçlar aşlanıp meyveler bitmez

Te'sir-i iftirâk herkesten gitmez

Şeydâ bülbül bağı-ı civân ağladı

*** Erzincan Depremi -2

Evlere gitmeye olmayız emîn
Sarsıldı bu yerler titredi zemîn
Bizi affetmektir Yârabbî şânın
Değil ihsân bütün pünhân ağladı

Felâket tahribât çok yerde oldu
Mecrûh müteveffa birkaç bin buldu
Berâtlar büküldü defterler doldu
Koptu mahşer ulu dîvan ağladı

Tarih bin dokuz yüz otuz dokuzda
Çok felâket oldu şehr-i nüfûsta
Murâtsız gittiler gelin de kız da
Bu hususta surî mizân ağladı

Rûhî Yaradan'dan affını diler
Akan göz yaşını gayrı kim siler
Tuğyâne başladı kabardı sular
Nice deryâ bahr-i ummân ağladı

***

Hardışı (Çiftetaş) köyünden Hüsrev Bey ile tanışan şâirimiz

onun ölümü üzerine epey bir zaman köye gitmez.

Zamanla köyde aileden kimse kalmayınca köyde şâirimizin

zamanında oturup sohbet ettiği konak odası harâb bir hâle gelir.

Köye ilk gittiğinde şâir bu manzarayı görür ve etkilenir.

Bunun üzerine aşağıdaki şiiri söyler:

HARDIŞI

Çoktur Hardışı'nın ördeği kazı

Al yeşil giyinir gelini kızı

Ekmeğe şâyândır ovası düzü

Paşalara hizmet gören Hardışı

Beyler konağına girmekte kuşlar
Aldanma dünyâya bozuktur işler
Mevlâ'm nutuk verse söylese taşlar
Nice saltanatlar süren Hardışı

Süleymân Rûhî'de bu hâlin gördü
Virân taşlarından suâlin sordu
Ehl-i sehâvetde beyler var idi
Neden konakların virân Hardışı

***

KAR

Geldim Kısanta'ya tutuldum kara
Gani Mevlâ'm senden ola bir çâre
Lütfeyle kavuştur o nazlı yâre
Pus almış dağları eli görünmez

Gene çökmüş çöl Pulur'un dumanı
Galiba gelmiştir kışın zemânı
Gönül sevdiğinden kesmez gümânı
Lâle sümbül olmuş göze görünmez

Hançer-i feleğin ucu ciğerde
Bu aşkın âteşi artıyor serde
Yârabbî başımı sen koyma derde
Rûhî der sevdiğim sunam görünmez

***

Aşağıdaki şiiri şâir Akkoyunluların büyüklerinden

vefât eden Hâfız Bey için söylemiştir:

Hâfız merdâne 

Akkoyun neslinden Hâfız merdâne

Ermişti dünyâda şöhrete şâne

Ani ecel erdi o şîrîn câne

Dili kıraatle Dîl-dâr'e gitti

Mürşidi Kur'ân'dan kemâle erdi
Dü cihânı şâhından şefaât gördi
Diyâr-ı gurbette dosta cân verdi
Uçtu bülbül ânda gülzâre gitti

Dünyâdan ahrete çekildi âlem
Ezel levhi yazmış böylece kalem
Tükendi tanesi hatm oldu kelâm
Hâfızlar sultânı Settâr'e gitti

Senin ayrılığın halkı âteşler
Nûr-i Kur'ân kalbin tenvire başlar
Değil ki insânlar ağladı kuşlar
Göz yaşı armağan ol yâre gitti

Tarih bin dokuz yüz otuz altıda
Vilâyet Erzurûm o hasret dîde
Şehâdet rütbesin emretti Hûda
Berât-ı âli şân Gaffâr'e gitti

Rûhî der yandırdı cümle insânı
Terk eyledi hânı manı cihânı
Ağlaşır câmiler bülbülü hânı
Goncası solmayan diyâre gitti

***

Şâir aşağıdaki şiirini arazi için Pulur'a gelen hey'etin başında bulunan

Ali Bey'e hoş geldin maksadı ile söylemiştir:

Aslân yetişti 

Bir gül için kılarıdın feryâdı
Lütfetti Yaradan eyledi varı
Aslı beyzâdedir Ali Bey adı
Çok şükür sen gibi aslân yetişti

Cidden methederim ey aslan seni
Cidden çalışıp da şâd eyle beni
Hüsniyet sâhibi mürüvvet kâni
Çok şükür sen gibi aslân yetişti

Bu düşkün gedânın derdin bilesin
Ağlayanın göz yaşını silesin
Devâsız dertlere çâre kılansın
İstemem tabibi Lokman yetişti

Begim bir goncadır solmaz ebedi
Arazi yazıyor mübârek yedi
Âlidir vicdânı var bize vâ'di
Derdim önleyecek dermân yetişti

Emsâli bulunmaz aslında meğer
Ağzından dökülür bal ile şeker
Rahmetsen Rûhî'ye efendim meğer
Yâre kavuşacak zemân yetişti

***

Böyle bir zemâna 

Anlamaz kalmadı oldu bostancı
Mektep görmeyenin ismi destâncı
Büyük tüccâr oldu koltukçu hâncı
Böyle bir zemâna erdim efendim

Âşık olan akı karadan seçer
Elbet dünyâ fani tez gelir geçer
Sefil mazlum olan pek kalır nâçâr
Hizmetkârdan ağa gördüm efendim

Rûhî der ey kardeş sen tembel olma
Zeytin yağı ile o nazik dolma
Lâl ü zer kemerde yıldızlı forma
Hamalda kuşanmış gördüm efendim
*** 

Süleymân Rûhî'nin aşağıdaki şiirleri ilâhî aşkın verdiği enerjinin üründür.

Buna karşın bir iki şiirde beşerî hisler olmakla birlikte onun temelinde de

yine Mevlâ aşkı bulunmaktadır.

Zümre-i aşkın bir dânesiyem 

Aman ey sevdiğim sakla pendini
Her pehlivân bilmez senin fendini
Ağyâre gösterme sakın kendini
O kara gözlerin divânesiyem

Ağyâre sevdiği sırların deme
Gonca güllerini gayrıya verme
Meftûnum dilber derdimi sorma
Takın ak gerdâna dürr dânesiyen

Lütfedip hâlime kılsana nazar
Sanma göğsün benden gayrılar çözer
Rûhî çeng-i dîlde çok dîvan yazar
Zümre-i aşkın bir dânesiyem

***

Neylerim 

Ebrûların bana sermâye yeter
Yanakta gül açmış menekşe biter
Gönlümün bağında bülbüller öter
Cihânda bir gayrı kârı neylerim

Bir melek simâdır bakışı peri
Aşkın âteşine yaktı bu seri
Leylâ'yı dûzahtan alınca beri
Ondan başka gayrı yâri neylerim

Rûhî bir yâre için eylerken âhı
Erdirdi murâda kadir ilâhî
Şükür keremine ey Şâhlar Şâhı
Aşkınan yanmayan seri neylerim

***

Görünmez 

Ok değdi sineme yanıktır tenim
Ötmüyor bülbüller açmıyor gülüm
Yüreğim yaralı akmıyor kanım
Akar kanım amma yare görünmez

Aşk âteş tende devrân eyledi
Günden güne işim firâk eyledi
Felek sevdiğimden ırak eyledi
O bir gonca güldür hâr görünmez

Rûhî gedâ yanar yanar tutuşur
Âh çekerse âsûmâna yetişir
Her âşık bağında bülbül ötüşür
Neden bu derdime çâre görünmez

***

Senindir 

O yârin bağında lâle sümbüller
Açılmış Leylâ'sı hem bağı güller
Âşıkı mest eder o şîrîn diller
Kıyabakma sultân bu cân senindir

Beni meftûn eden o şîrîn sözdür
Sîneme ok vuran o kara gözdür
Derdim bine vardı sanma ki yüzdür
Sağlanmaz bu yara dermân senindir

Rûhî der yârime gönderin selâm

Üstümüze güler bütün el âlem

Ekşim haddin aştı yazmakta kalem

Reddetme kabûl kıl fermân senindir

*** 
Sensin 

Bu bir istirhamdır ey âli Süphân
Kulunun kalbini görürsün pünhân
Emrinde dönüyor âlem-i devrân
Âlemi murâda erdiren sensin

Bu hâli arzedem Ahmet Muhtâr'a
Ednânın derdine kıla bir çâre
Beni meftûn kılan bir gülizâre
Ağlayan âdemi güldüren sensin

Kula yüz yirmi bin nebîden himmet
Evliyâ âşıka ediyor minnet
Âşık ma'şûkundan vazgeçmez elbet
Rûhî'yi menzile erdiren sensin 

Süleyman RUHİ

SAĞ TIKLAMA YOK